การนวดแผนไทย      การนวดแผนไทย หรือ นวดแผนโบราณ เป็นการนวดชนิดหนึ่งในแบบไทย ซึ่งเป็นศาสตร์บำบัดและรักษาโรคแขนงหนึ่งของการแพทย์แผนไทย โดยจะเน้นในลักษณะการยืดเส้น และการกดจุด ซึ่งรู้จักกันโดยทั่วไปในชื่อ "นวดแผนโบราณ" โดยมีหลักฐานว่านวดแผนไทยนั้นมีประวัติมาจากประเทศอินเดีย และมีการนำเข้ามาในประเทศไทย จากนั้นได้ถูกพัฒนาและปรับปรุงแก้ไขให้เข้ากันกับวัฒนธรรมของสังคมไทย จนเป็นรูปแบบแผนที่เป็นมาตรฐานของไทยและส่งทอดมาจนถึงปัจจุบัน การนวดแผนไทยแบ่งเป็น 2 สาย คือ สายราชสำนักและสายเชลยศักดิ์      • การนวดแบบราชสำนัก เนื่องจากกลุ่มเป้าหมายของการนวดนี้คือ เจ้านายชั้นผู้ใหญ่ ผู้มียศถาบรรดาศักดิ์ที่อยู่ในรั้วในวัง ฉะนั้นการนวดจึงถูกออกแบบที่เน้นการใช้นิ้วมือและมือเท่านั้น และท่วงท่าที่ใช้ในการนวดมีความสุภาพเรียบร้อย มีข้อกำหนดในการเรียนมากมาย ผู้ที่เชี่ยวชาญทางวิชาชีพด้านนี้ จะได้ทำงานอยู่ในรั้วในวังเป็นหมอหลวง มีเงินเดือนมียศมีตำแหน่ง     • การนวดแบบเชลยศักดิ์ เป็นการนวดที่ใช้ในระดับชาวบ้านด้วยท่าทางทั่วไป ไม่มีแบบแผนหรือพิธีรีตองในการนวดมากนัก อีกทั้งยังสามารถใช้อวัยวะอื่นๆ เช่น เข่า ศอก เท้า เพื่อช่วยทุ่นแรงในการนวดได้ ซึ่งเป็นข้อแตกต่างจากการนวดแบบราชสำนักที่เน้นการใช้มือเพียงอย่างเดียว ประวัติการนวดแผนโบราณ      จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่บันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับการนวดไทยที่เก่าแก่ที่สุด คือ ศิลาจารึกสมัยสุโขทัยที่ขุดพบในป่ามะม่วง ซึ่งตรงกับสมัยพ่อขุนรามคำแหง ซึ่งได้จารึกรูปการรักษาโรคด้วยการนวดไว้      ต่อมาในสมัยอยุธยามีหลักฐานที่ปรากฏอย่างชัดเจนเกี่ยวกับการนวดแผนไทยในปี พ.ศ. 1998 ในรัชสมัยของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ โดยมีพระราชกฤษฎีกาแบ่งหน้าที่ของแพทย์ตามความชำนาญเฉพาะทาง โดยแยกเป็นกรมต่างๆ เช่น กรมแพทยา กรมหมอยา กรมหมอกุมาร กรมหมอนวด กรมหมอตา กรมหมอวัณโรค โรงพระโอสถ นอกจากนี้ยังได้มีการกำหนดศักดินาและดำรงยศตำแหน่งเป็น หลวง ขุนหมื่น พัน และครอบครองที่นาตามยศและศักดินาที่ดำรง ซึ่งปรากฏอยู่ในกฎหมาย "นาพลเรือน" ต่อมาในรัชสมัยของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ซึ่งเป็นยุคที่การนวดไทยรุ่งเรืองมาก โดยปรากฏในจดหมายเหตุของราชทูตจากประเทศฝรั่งเศสชื่อ ลา ลู แบร์ ในปีพ.ศ. 2230 ว่าในกรุงสยามนั้น ถ้าใครป่วยไข้ลง ก็จะเริ่มทำเส้นสายยืด โดยให้ผู้ชำนาญทางนี้ขึ้นไปบนร่างกายของคนไข้ แล้วใช้เท้าเหยียบ กล่าวกันว่าหญิงมีครรภ์มักใช้ให้เด็กเหยียบเพื่อให้คลอดบุตรง่ายไม่พักเจ็บปวดมาก       การนวดไทย หรือ การนวดแผนไทยโบราณ ถือเป็นภูมิปัญญาที่ได้สืบสานกันมายาวนาน ผ่านการเรียนนวดไทยจากคนภายในครอบครัว หรือสอนนวดไทยโดยครูผู้เฒ่าผู้แก่ สอนนวดให้ลูกให้หลานสามารถนวดให้กันในครอบครัวตนเองได้ การเรียนนวดไทยในสมัยโบราณไม่ได้มีรูปแบบการเรียนการสอนนวดอะไรชัดเจน ซึ่งต่างจากการเรียนนวดไทยหรือการสอนนวดไทยในปัจจุบันที่ต้องมีการรูปแบบการเรียนการสอนที่ถูกต้องตามกำหนดของกระทรวงสาธารณะสุข กระทรวงศึกษาธิการ     ความรู้เกี่ยวกับสปา      สุขภาพดี อยู่ที่เราดูแลเพียงแต่จะต้องปฏิบัติด้วยตัวเองเพราะสุขภาพเกี่ยวข้องกับร่างกายและจิตใจของแต่ละบุคคล คน 100 คนก็มีวิถีชีวิตร้อยรูปแบบที่แตกต่างกัน ทว่ารูปแบบหรือหลักแห่งการดำเนินชีวิตของบุคคลอื่นนั้น บางสิ่งบางอย่างสามารถถ่ายทอด แนะนำให้เพื่อนพ้องน้องพี่สามารถนำไปปรับใช้ และเกิดผลในทางที่ดีขึ้นต่อสุขภาพ ด้วยข้อจำกัดของเวลา สถานที่พักอาศัย สถานที่ทำงาน และการเดินทาง ส่งผลถึงสุขภาพร่างกาย จิตใจ ของผู้คนในสังคมเมืองอย่างมาก ซึ่งแต่ละคนก็พยายามแสวงหาวิธีการบำบัดและฟื้นฟูสภาพร่างกายจิตใจของตนเองให้พร้อมกับสถานการณ์ต่างๆ      สถานที่ที่บริการเพื่อการบำบัดและฟื้นฟูสภาพร่างกาย จิตใจ มีหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นศูนย์บริการสุขภาพเฉพาะทาง การออกกำลังกายรูปแบบใหม่ๆ ซึ่งมีทั้งแนวทางของตะวันตกและทางตะวันออก รวมทั้งแบบพื้นบ้านของไทย เช่น โนราบิก ฟ้อนทางภาคเหนือและภาคอีสาน รำกระบอง มวยไทยเพื่อสุขภาพ เป็นต้น สามารถเลือกรับบริการได้ตามความเหมาะสม     นอกจากนี้ยังมีบริการรูปแบบใหม่ที่ผสมผสานเรื่องของสุขภาพกับความงามไว้ด้วยกัน และกำลังได้รับความนิยมอย่างมาก เรียกกันรวมๆ ว่า สปา (Spa) อะไรคือ สปา     ที่มาที่ไปของคำว่า"สปา"นั้นมาจากหลายข้อสันนิษฐาน เช่น สปามีต้นกำเนิดมาจากญี่ปุ่น คือการแช่หรือการอาบน้ำแร่ธรรมชาติ ที่นิยมกันมากในประเทศญี่ปุ่น ด้วยมีความเชื่อกันว่าความร้อนของน้ำแร่ ธรรมชาติจะช่วยขับพิษออกจากร่างกาย ส่งผลให้ร่างกายผ่อนคลายจากความเหน็ดเหนื่อยและสดชื่น ซึ่งหมายรวมไปถึงการอบซาวน่าและการอบไอน้ำ     สปา มาจากรากศัพท์ภาษา ละติน (SPA - Sanus Per Aqua) หมายถึงการใช้ประโยชน์จากน้ำพุร้อน หรือน้ำแร่ธรรมชาติเพื่อฟื้นฟูสุขภาพ เพราะแร่ธาตุที่อยู่ในน้ำแร่ช่วยกระตุ้น ให้ระบบต่างๆ ของร่างกายทำงานได้ดีขึ้น      สปา มาจากชื่อเมือง SPA ในศตวรรษที่ 16 อยู่ทางตะวันออกของประเทศเบลเยียม มีชื่อเสียงด้าน การอาบน้ำแร่ เพราะบรรดาเหล่าขุนนางและทหารที่กลับจากการทำศึกสงคราม มักแวะมาผ่อนคลายที่เมืองนี้ เมื่อร่างกายสบาย จิตใจย่อมสบายตามไปด้วย การไปสปาจึงหมายความถึงการไปสถานที่ที่ทำให้ผ่อนคลาย (ร่างกายและจิตใจ)      ณ ศตวรรษที่ 21 นี้ สปาไม่ได้เป็นสถานที่เฉพาะทำให้ร่างกายมีสุขภาพดีเพียงอย่างเดียว แต่รวมไปถึงเรื่องของความสวยความงามด้วย องค์กรสปาระหว่างประเทศ มีสปาที่เป็นสมาชิกมากกว่า 1,900 แห่ง จาก 53 ประเทศทั่วโลก ประกาศว่า "สปา" ในวันนี้ไม่ได้หมายถึงสถานที่บำบัดรักษาสุขภาพด้วยน้ำเพียง อย่างเดียว แต่ยังเป็นสถานที่ให้คนไปคลายครียด เพิ่มพลังชีวิต แนวคิดเรื่องการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมท่ามกลางสังคมบริโภคนิยม ที่คนส่วนใหญ่มีวิถีชีวิตที่เร่งรีบ ทำให‰มีความต้องการผ่อนคลายทั้งร่างกายและจิตใจ เพื่อเติมพลังชีวิตให้ฟื้นกลับมากระปรี้กระเปร่าพร้อมที่จะต่อสู้กับภารกิจในวันต่อไป สปากับประสาทสัมผัสทั้งห้า      การผสมผสานระหว่างศาสตร์และศิลป์แห่งการบำบัดร่างกายและจิตใจ รวมถึงเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจที่สามารถรับพลังจากธรรมชาตินั้น สปาหลายรูปแบบเป็นการรวมบรรยากาศของประสาทสัมผัสทั้งห้าไว้ด้วยกัน ประกอบด้วย       1. รูป การสร้างบรรยากาศให้ผ่อนคลาย เพิ่มความสดใสสดชื่นให้กับสถานที่ด้วยสีเขียวจากต้นไม้นานาชนิด แต่งแต้มด้วยสีสันหลากสีของดอกไม้ เสมือนภาพธรรมชาติที่มีชีวิต       2. รส การกินอาหารแบบครัวสปา (spa cuisine) คือการกินอาหารสุขภาพถูกสัดส่วน (ทางสายกลาง ไม่มาก ไม่น้อย) เหมาะสมกับความต้องการของร่างกาย       3. กลิ่น การใช้กลิ่นหอมบำบัดตามหลักการของอโรมาเทอราพ (aromatherapy)       4. เสียง การได้ฟังดนตรีเบาสบายแนว spiritual music หรือเสียงแบบธรรมชาติ เช่น เสียงนกร้อง เสียงน้ำไหล เสียงคลื่น       5. สัมผัส การได้รับสัมผัสที่อ่อนโยนทะนุถนอม จาก spa therapist เพื่อบำบัดร่างกายและจิตใจให้เข้าสู่ภวังค์ เพื่อนำสู่การผ่อนคลายอย่างลึกล้ำ   สปา มี กี่ประเภท สปามีหลายประเภท   1. รีสอร์ตและโรงแรมสปา (resort and hotel spa)      สปาที่เปิดบริการในโรงแรมและรีสอร์ต ซึ่งแขกในโรงแรมจะใช้ บริการหรือไม่ก็ได้ 2. เดสทิเนชั่นสปา (destination spa)      สปาที่มีห้องพักค้างคืน ขายห้องพักพร้อมโปรแกรมสปาก้อนเช็กอินจะมีการตรวจสุขภาพ เพื่อเลือกโปรแกรมที่เหมาะสม เช่น คนที่เป็นโรคหัวใจ ความดันเลือด เบาหวาน หรืออยู่ไฟหลังคลอด 3. เมดิคอลสปา (medical spa)      การนำธรรมชาติบำบัดมาผสมผสานกับบริการทางการแพทย์ ดำเนินการโดยบุคลากรทางการแพทย์ การเปิดบริการสปาประเภทนี้จะต้องมีใบประกอบโรคศิลปะดำเนินการ โดยบุคลากรทางการแพทย์ มีอุปกรณ์และเทคโนโลยีที่ทันสมัย   4. เดย์สปา (day spa)      สปาที่ไม่มีห้องพักค้างคืน มีบริการด้านสุขภาพความงามเข้ามาด้วย และมักจะตั้งอยู่ใจกลางเมือง เหมาะสำหรับคนทำงานออฟฟิศ มีเวลาน้อย การไป day spa เป็นการบำบัดสุขภาพที่สะดวกและง่ายที่สุด ใช้เวลาน้อยแต่สามารถบำบัดและทะนุถนอมตัวเองได้ และถ้าจะให้ได้ผลควรมีเวลาประมาณ 3 ชั่วโมงขึ้นไป 5. คลับสปา (club spa)      สปาที่มีบริการในคลับ ฟิตเนส 6. ครูซชิปสปา (cruise ship spa)     สปาที่ให้บริการขณะอยู่บนเรือสำราญ 7. มิเนอรอลสปริงสปา (mineral spring spa)     สปาที่มีน้ำแร่ หรือน้ำพุร้อนตามธรรมชาติ ใน "สปา "มีบริการอะไรบ้าง       สปาไม่ได้หมายถึงการบำบัดด้วยน้ำแร่หรือน้ำพุร้อนเพียงอย่างเดียว ปัจจุบัน "สปา"ของไทยส่วนใหญ่อยู่ตามโรงแรมและรีสอร์ตหรูหรา และเป็นสถานที่ท่องเที่ยวมากกว่าไปเพื่อการบำบัดรักษาโรค และทุกวันนี้ สปาเป็นธุรกิจที่ประยุกต์กันหลากหลายรูปแบบเพิ่มขึ้น โดยมักจะเน้นในเรื่องของการบำรุงร่างกายและเสริมความงามเป็นจุดขาย การบำบัดแบบต่างๆ ของสปา มีหลากหลาย ดังนี้ 1. อโรมาเทอราพี (aroma-therapy)      อโรมาเทอราพี เป็นการบำบัดโดยน้ำมันหอมระเหย ซึ่งสกัดจากส่วนต่างๆ ของพืช สมัยอียิปต์มีการใช้น้ำมันหอม ระเหยเพื่อฆ่าเชื้อโรคและไม่ให้เกิดกลิ่นเหม็น ส่วน ชาวกรีกนิยมดื่มไวน์และเชื่อว่าไวน์ที่มีกลิ่นหอมจะทำให้เมาน้อยกว่า ชาวอิสลามใช้น้ำมันหอมระเหย ผสมกับปูนในการก่อกำแพงสุเหร่า เพื่อให้มีกลิ่นหอม น้ำมันหอมระเหยที่ดีที่สุด ต้องมาจากแหล่งที่ปลูกโดยไม่ใช้สารเคมี ฆ่าแมลง และปุ๋ยเคมี      ตัวอย่างบางส่วนของน้ำมันหอมระเหยจากธรรมชาติที่มีใช้ในสปาทั่วไป      - กฤษณา หรืออะการ์วู้ด (ไม้หอม) มีกลิ่นหอมหวาน มีคุณสมบัติกระตุ้นอารมณ์เพศ      - โหระพา หรือเบซิล ทำให้ สดชื่น ลดความเครียด เพิ่มสมาธิ หากประคบเย็นช่วยลดอาการบวมอักเสบจากแมลงกัดต่อย      - พริกไทยดำ หรือแบล็กเปปเปอร์ ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนเลือด แก้ปวด ทำให้อบอ่น      - เมล็ดแครอต หรือแครอตซีด ผสมกับน้ำมันตัวพา (คือน้ำมันพื้นฐานใช้ผสมเพื่อเจือจางน้ำมันหอมระเหย)นวดผิวที่แห้งและมีรอยเหี่ยวย่น       - ซีดาร์ กลิ่นคล้ายแก่นจันทน์ คุณสมบัติฆ่าเชื้อโรค กระตุ้น ขับเสมหะ เสริมพลัง      - คาโมไมล์ เป็นน้ำมันหอมระเหย ที่นิยมมากเพราะมีประสิทธิภาพและปลอดภัย ช่วยให้ผ่อนคลาย รักษาอาการไซนัส ปวดศีรษะ ไมเกรน อาการบวมน้ำ      - อบเชย หรือซินนามอน กลิ่นบรรเทาอาการไข้ ประคบเย็นบรรเทา อาการแมลงกัดต่อย      - ตะไคร้หอม หรือซิโทรเนลลา มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อและดับกลิ่น บรรเทาอาการระคายเคืองและบวม ขับไล่แมลง      - กานพลู หรือโคลฟ มีสารฆ่าเชื้อและแก้ปวด กระตุ้นความรู้สึกทางเพศ แก้อาการปวดฟัน      - ขิง กลิ่นที่มีชีวิตชีวา ทำให้ตื่นตัว บรรเทาอาการเหนื่อยล้า ลดความ เครียด และวิตกกังวล กระตุนความรู้สึกทางเพศ      - มะลิ หรือจัสมิน น้ำมันหอมกลิ่นดอกไม้หวาน คุณสมบัติคลายความ เครียด ให้ความชุ่มชื้น และเย็นผิวหนัง ลดอาการวูบวาบในวัยหมดประจำเดือน กระตุนความรู้สึกทางเพศ      - ลาเวนเดอร์ นิยมมากระดับโลก เป็นยาบรรเทาอาการปวด ฆ่าเชื้อโรค แก้โรคซึมเศร้า ระงับประสาท รักษาอาการกล้ามเนื้อกระตุก      - เลมอน มีกลิ่นหอมอ่อน สดชื่น กระต้นให้เข้มแข็งมีพลัง บรรเทา อาการเมื่อยล้า แก้โรคซึมเศร้า ระงับกลิ่นปาก รักษาจุดด่างดำบนใบหน้า      - กุหลาบ หรือโรส บรรเทาอาการเก็บกด คลายความเครียด นอนหลับสบาย ประคบเย็น บรรเทาอาการปวด และเมื่อยตา ระงับกลิ่นปาก รักษาอาการเจ็บคอ กระต้นอารมณ์ทางเพศ      - โรสแมรี่ บรรเทาจิตใจห่อเหี่ยวและเศร้าหมอง สร้างสมาธิ กระต้น การไหลเวียนของเลือด ขจัดรังแค ทำให้เส้นผมเป็นเงางาม บรรเทาอาการปวดไมเกรน      - แก่นจันทน์ ไม้จันทน์ หรือแซนเดิ้ลวู้ด มีกลิ่นหวานเข้มข้น ให้ความชุ่มชื้นผิว ลดอาการผิวอักเสบ สมานผิว ผ่อนคลายจิตใจให้สงบ ช่วยให้นอนหลับ ปรุงแต่งอารมณ์หดหู่ให้มีความสุข กระตุ้นอารมณ์ และความ รู้สึกทางเพศ      - การบำบัดด้วยกลิ่นนี้ ทุกคนสามารถทำด้วยตนเองได้แต่ควรรู้ด้วยว่ากลิ่นที่เราชอบนั้นสกัดมาจากพืชชนิดใด และตัวเราแพ้กลิ่นหรือพืชชนิดใด 2.บำบัดด้วยเสียง (sound therapy)      การใช้เสียงสร้างบรรยากาศเพื่อผ่อนคลายประสาทหูและจิตใจเป็นเรื่องที่สำคัญ เป็นการเปิดโอกาสให้หูได้รับฟังในสรรพเสียงที่รู้สึกชื่นชอบ เช่น เสียงธรรมชาติ เช่น เสียงลมพัด นกร้อง ฝนตก เสียงน้ำตก เสียงประเภทนี้มีผลในการผ่อนคลายจิตใจเป็นอย่างมาก เพราะเสียงธรรมชาติจะช่วยสร้างความรู้สึกสงบ ลึกล้ำ ทำให้เพลิดเพลินใจได้อย่างไร้รู้ตัว เสียงที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่น เสียงเพลงบรรเลงจากกีตาร์ เปียโน ถ้าเป็นเสียงเพลงที่มีเนื้อร้องจะรบกวนความสงบเงียบของสภาพแวดล้อม 3. อายุรเวท (ayurvedic medicine) การแพทย์แบบองค์รวมของอินเดีย อายุรเวท มาจากคำว่า อายุร แปลว่า ชีวิต และ เวท แปลว่า ศาสตร์ หรือความรู้ ร่างกายของมนุษย์ประกอบด้วยธาตุพื้นฐาน 3 ส่วน ควบคุมกระบวนการทำงานของร่างกายและจิตใจ ประกอบด้วย วาตะ หรือลม เคลื่อนไหวอยู่เสมอ ควบคุมการทำงานของระบบประสาทส่วนกลาง คัพภะ ควบคุมความสมดุลของน้ำ เปรียบได้กับการทำงานของดวงจันทร์ที่ควบคุมการขึ้นลงของกระแสน้ำ ปิตตะ แหล่งพลังงานทำหน้าที่ควบคุมระบบชีวเคมีของร่างกายเปรียบได้กับดวงอาทิตย์ สุขภาพกายและใจที่ดีสมบูรณ์นั้น เกิดจากการทำงาน อย่างสมดุลของพลังทั้ง 3 นอกจากนี้การรักษาแบบอายุรเวทประกอบด้วย การใช้ยา ที่ได้จากธรรมชาติ เช่น ผัก สมุนไพร แร่ธาตุ การกินอาหาร ตามสภาพของผู้ป่วยและตามฤดูกาล การฝึกปฏิบัติ ได้แก่ การทำสมาธิ โยคะ การนวด การสวนทวาร 4. การนวดบำบัด (massage)     การสัมผัสระหว่างกันของคนเรา มีผลต่อสุขภาพทางร่างกายและจิตใจของผู้ที่สัมผัสและผู้ถูกสัมผัส     การนวดเป็นการบำบัดที่สืบทอดกันมายาวนาน ช่วยให้รู้สึกสบายทั้ง กายและใจ กล้ามเนื้อผ่อนคลาย ระบบไหลเวียนเลือดและระบบน้ำเหลืองดีขึ้น การนวดมีหลายรูปแบบ แต่ปัจจุบันสปาส่วนใหญ่จะเน้นการนวดเพื่อผ่อนคลายมากกว่าการนวดเพื่อรักษาโรค     การนวดในแต่ละรูปแบบมีข้อปฏิบัติกว้างๆ ดังนี้     - ควรเปิดเพลงเบาๆ เพื่อให้ผู้นวดและผู้ถูกนวดรู้สึกผ่อนคลาย     - เลือกพื้นที่พอเหมาะ คือไม่อ่อนหรือแข็งเกินไป     - ไม่ควรเทน้ำมันลงบนตัวผู้ถูกนวดโดยตรง ให้เทใส่ฝ่ามือผู้นวด แล้วถูให้อุ่นก่อนลงมือนวด     - ไม่สวมเสื้อผ้าที่คับแน่น และควรถอดเครื่องประดับออก         พื้นฐานการนวดมี 4 แบบ คือ การไถ การกด การทุบ การบีบขยำ เลือกใช้วิธีใดวิธีหนึ่ง หรืออาจประยุกต์รวมกันก็ได้     การไถ ใช้มือทั้ง 2 ข้างไถบนบริเวณที่นวดเป็นทางยาวอย่างเบาๆ และช้าๆ มือทั้ง 2 ข้างมาวางใกล้กันให้ระยะหัวแม่มือทั้ง 2 ห่างกันประมาณ 1 นิ้ว ไถเป็นจังหวะ หากต้องการนวดหนักขึ้นให้ใช้หัวแม่มือหรือแรงที่ข้อนิ้ว แต่ถ้าต้องการนวดเพียงเบาๆ ให้ใช้ปลายนิ้วหรือฝ่ามือไถ     การทุบเป็นวิธีนวดที่เลียนแบบการตีกลอง หรือสับแบบคาราเต้ คือใช้สันมือกำหลวมๆ สับเร็วๆ น้ำหนักแรงพอดีสบายๆ นิยมใช้นวดต้นขา ก้น หลัง และไหล่     การบีบขยำ ใช้มือขยำกล้ามเนื้อ ขึ้นมาบี้นิดเดียวพอให้รู้สึกแล้วปล่อย นิยมใช้นวดหน้าท้อง หรือเอวขณะที่นวดต้องเคลื่อนไหวมือให้เป็นจังหวะต่อเนื่อง     การกด เป็นวิธีนวดทีละจุด ใช้นิ้วเดียวหรือหลายนิ้ว เคลื่อนเป็นวงกลม บางครั้งให้ใช้หัวแม่มือหรือสันมือกด แรงกดจะช่วยกระตุ้นการไหวเวียนเลือด หากมีอาการช้ำหรือเจ็บห้ามกดบนตำแหน่งนั้นๆ   5. โยคะบำบัด (yoga)      โยคะเป็นคำภาษาสันสกฤต หมายถึง การเชื่อมต่อ ผสมผสานฝึกจิตวิญญาณ จิตใจ ร่างกาย โยคะบำบัดช่วยปรับความสมดุล ระหว่างกาย ใจ และจิตวิญญาณ และการฝึกโยคะสม่ำเสมอจะทำให้จิตใจมีความสงบ มีพลังชีวิตที่ดีทั้งร่างกายและจิตใจ 6. สมาธิบำบัด (meditation)      สมาธิ คือ ศิลปะในการทำให้ จิตใจสงบ การฝึกสมาธิเป็นวิธีการปลดปล่อยความวิตกกังวล ความเครียด เพื่อให้เกิดความสงบและผ่อนคลาย คนในทวีปเอเชียฝึกสมาธิเพื่อให้จิตใจสงบ มาหลายพันปีแล้ว ผลการ วิจัยทางการแพทย์พบว่า สมาธิมีผลดีต่อการทำงานของสมอง อัตราการเต้นของหัวใจ ความดันเลือด ประโยชน์ที่ได้จากการฝึกสมาธิ ทำให้อารมณ์เยือกเย็น เผชิญเหตุการณ์เฉพาะหน้า แก้ไขความวุ่นวายที่เข้ามาได้อย่างมีสติ ทำให้ความจำดี มีความคิด สร้างสรรค์ ทำงานได้มากและมีประสิทธิภาพ มีผลดีต่อสุขภาพ ช่วยให้โรคสงบ ไม่ว่าจะเป็นไมเกรน ความดัน 7. วารีบำบัด (hydrotherapy)      ศาสตร์ที่มีอายุยาวนานกว่า 2,000 ปี ตั้งแต่สมัยกรีกรุ่งเรือง และตกทอดจนถึงทุกวันนี้ โดยมีรูปแบบแตกต่างกันไป ตั้งแต่การแช่ตัว อบตัว ห่อตัว การคบ การสูดดม หรือใช้น้ำร้อนจัดสลับเย็นจัด การฉีดน้ำ การรดน้ำ การว่ายน้ำ      การบำบัดฟื้นฟูด้วยโคลน (mud therapy) ก็เป็นวารีบำบัดอย่างหนึ่ง มีการวิเคราะห์แล้วว่ามากด้วยวิตามิน เกลือแร่ และซากพืชที่มีคุณค่าต่อ สุขภาพ ส่วนจะใช้วิธีพาตัวเองลงไปนอนแช่โคลน หรือนำโคลนมาพอกตัวหรือพอกบางส่วน สปาริมทะเลบางแห่งมีบริการหมกทราย (sand therapy)ให้ลูกค้าด้วย เตรียมตัวไป "สปา" การไปสปาเพื่อผ่อนคลายร่างกายและจิตใจ ดังนั้นควรทิ้งภาระต่างๆ ไว้นอกสปา      1. ปกติแล้วโปรแกรมนวดทั่วไปใช้เวลาประมาณชั่วโมงครึ่ง แต่เพื่อการ พักผ่อนเต็มร้อยจริงๆ ควรเลือกทั้งการนวด ขัดตัว พอกตัว และอาบน้ำแร่ แช่น้ำนม ใช้เวลาประมาณ 3 ชั่วโมง ช่วยให้การเติมพลังงานได้ผลจริงๆ      2. สปามีตู้เซฟไว้คอยบริการรับฝากของมีค่าของลูกค้า แต่ทางที่ดี ไม่ควรนำของมีค่าติดตัวไปจะได้ไม้กังวล      3. พนักงานในสปาส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ถ้าต้องการเพศชายก็สามารถแจ้งความจำนงก่อนได้      4. เลือกรูปแบบการนวดที่เหมาะสมกับตัวเอง ถ้าไม่เคยนวดมา ก่อนก็ควรจะเลือกรูปแบบการนวดที่เบาๆ ก่อน เพราะการเลือกที่หนักๆ อาจเกิดอันตรายได้ หรือไม่เชˆนนั้นรุ่งขึ้นอาจจับไข้ได้      5. ขณะนวดจะต้องเปลือยกาย แต่มีบริการกางเกงในกระดาษไว้ ใหลูกค้าที่ไม่ชินด้วย      6. ควรอาบน้ำอุ่นก่อน เพื่อเป็นการเตรียมร่างกาย ทำนองอุ่นเครื่องก่อนนวด น้ำอุ่นช่วยให้ผิวเปิดรูขุมขน เตรียมพร้อมรับผลิตภัณฑ์นวดที่จะเข้าสู่ผิวหนังด้านในอย่างเต็มที่      7. ควรบอกพนักงานนวดว่า ต้องการนวดแบบหนักเบามากน้อยขนาดไหน      8. ไม่ควรไปนวดทันทีหลังกินอาหาร ควรรอเวลาหลังกินอาหารประมาณครึ่งถึงหนึ่งชั่วโมง กรณีที่ควรงดไปสปาเลย ก็คือ เป็นไข้หวัด ภูมิแพ้ โรคหัวใจ ความดัน เบาหวาน และหญิงตั้งครรภ์ช่วง 3-4 เดือนแรก และหญิงที่มีรอบเดือน      9. ระหว่างนวด ควรปิดเครื่องมือสื่อสาร เพราะการไปสปาเพื่อการ พักผ่อนและเติมพลัง ไม่ควรให้เรื่องยุ่งๆ ตามเข้าไปในสปา     10. ก่อนและหลังไปสปา ควรดื่มน้ำอุ่นสะอาดมากๆ เพราะน้ำช่วย รักษาสมดุลให้ร่างกาย การทำ"สปา"ในบ้าน      ความสุขของคนในครอบครัวที่อยู่ร่วมกันด้วยการเอาใจใส่ มีความ อบอ่น เพียบพร้อมด้วยความรักและสายใยแห่งความผูกพันย่อมทำให้บ้านที่พักอาศัยเป็นบ้านที่สมบูรณ์ ทุกคนสามารถช่วยกันสร้างบรรยากาศของบ้านให้เป็นสถานที่พักผ่อนของคนในครอบครัวได้ เพียงแต่ใช้ความสังเกตและพิถีพิถันในรายละเอียดของวิถีชีวิตในแต่ละวันอีกเล็กน้อย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการพักผ่อนนอนหลับ อาหารการกิน การออกกำลังกาย การผ่อนคลายความตึงเครียดจากความเหนื่อยล้าในแต่ละวันทำงาน      การทำ "สปา" ในบ้านเป็นวิธีการรักษาสมดุลให้ร่างกายและจิตใจ สะดวกกับทุกคนในครอบครัว โดยท่านอาจจะเริ่มจากการสร้างบรรยากาศและสิ่งแวดล้อมของบ้านให้สะอาด รื่นรมย์ น่าอยู่อาศัย สอดคล้องกับประสาทสัมผัสทั้ง 5 นั่นคือ รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส โดยการจัดสรรพื้นที่ที่มีอยู่ให้เหมาะสม พื้นที่ของสปาในบ้าน      1. พื้นที่ในการออกกำลังกาย รูปแบบต่างๆ      เช่น โยคะ เต้นแอโรบิก ถ้าชอบความเป็นส่วนตัวก็เตรียมห้องสักห้องหนึ่ง และหาอุปกรณ์ในการออกกำลังกายมาตั้งเอาไว้ ถ้าออกกำลังกายแบบปกติที่ไม่ใช้ อุปกรณ์อะไร อาจเตรียมผ้านุ่มๆ สักผืนมาปูไว้สำหรับทำโยคะ แต่ถ้าชอบ ออกกำลังกายกลางแจ้งจะใช้บริเวณหน้าบ้าน หรือหลังบ้านก็ได้       2. พื้นที่สำหรับบำรุงผิวพรรณ โดยการการขัดตัว นวดตัว      ควรเป็นสถานที่มิดชิด และเป็นสถานที่ที่ทำให้รู้สึกผ่อนคลายและมีความสุข      3. พื้นที่ในการบำบัดด้วยน้ำ      อุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องก็คือ อ่าง อาบน้ำ และเครื่องทำน้ำร้อน      4. พื้นที่สำหรับบำบัดและผ่อนคลายจิตใจ       นอกจากการผ่อนคลายทางร่างกายแล้ว การผ่อนคลายทางจิตใจ ก็มีความสำคัญไม่น้อย การนั่งสมาธิ และฟังเสียงจากธรรมชาติต่างๆ จะช่วยให่จิตใจสงบและผ่อนคลายได้มากทีเดียว      5. การผ่อนคลายด้วยสายตา "สี" มีอิทธิพลต่ออารมณ์และการผ่อนคลายของมนุษย์      สีขาว ให้ความรู้สึกสะอาด สบายตา เป็นสีของความบริสุทธิ์ และสงบสุข      สีฟ้าอ่อน ให้ความรู้สึกที่ปลอดโปร่ง เปิดเผย เป็นสีแห่งความมีเสรี      สีเหลือง สีเหลืองอ่อน ให้ความรู้สึกนุ่มนวลและอ่อนโยน สมองปลอดโปร่ง มองโลกในแง่ดี      สีม่วงอ่อน ให้ความรู้สึกสงบ สุขุมและเยือกเย็น      สีชมพูอ่อน ให้ความรู้สึกสดใส น่ารัก เป็นสีแห่งความอ่อนเยาว์      สีเขียว ช่วยให้ระบบประสาทผ่อนคลาย      แสงจากธรรมชาติคือแสงที่เหมาะสมสำหรับการทำสปา ไม่ว่าจะเป็น ช่วงเช้าหรือช่วงเย็นก็ตาม ขึ้นกับความเหมาะสมและความสะดวกของแต่ละครอบครัว 6.  สร้างบรรยากาศด้วยต้นไม้      การปลูกต้นไม้จะทำให้มีความรื่นรมย์และสดชื่นในชีวิต สีสันหลากหลายของดอกไม้ประดับ รวมทั้งกลิ่นหอมของบรรดาดอกไม้ (ไม้ดอกหอม) จะช่วยผ่อนคลายความตึงเครียดได้ดี หากมีพื้นที่บริเวณบ้านมากพอก็ให้ระดมปลูกต้นไม้ใหญ่ ไม้เลื้อยได้เต็มที่ เป็นการเติมอากาศบริสุทธิ์ และช่วยให้บ้านไม้อบอ้าวได้ด้วย ถ้ามีพื้นที่จำกัดก็ต้องเลือกปลูกไม้กระถางตามมุมต่างๆ ของบ้าน เช่น ระเบียงห้อง เป็นการเพิ่มสีสันให้ที่พักอาศัย      ความแตกต่างของวิถีชีวิตไม่ว่าจะเป็นสังคมเมืองหรือสังคมชนบท การดูแลสุขภาพร่างกายและใจของตนเอง เป็นสิ่งที่ไม่ควรละเลย ขึ้นกับการปรับตัวตามความเหมาะสมของแต่ละคน ทั้งนี้ทั้งนั้นเป้าหมายอยู่ที่การขจัดความเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าจากการทำงาน ขจัดความเครียด ลดความฟุ้งซ่าน พัฒนาสมาธิ การไปสปา หรือการนำวิธีการของสปามาปรับใช้ให้เหมาะสมกับตัวเอง เป็นวิธีหนึ่งในการเพิ่มพลังงานให้กับตัวเอง   "สุขภาพกายและสุขภาพใจที่ดี ทุกคนสามารถสร้างได้... คงไม่ต้องบอกคุณนะ... ว่าคุณทำเพื่ออะไร" ราศีมังกร เกิด 22 ธันวาคม - 20 มกราคม ธาตุดิน ดาวประจำตัวคือ ดาวเสาร์ น้ำมันหอมระเหยที่เหมาะสมกับราศีนี้คือ ซีดาร์วู้ด และเวติเวอร์ น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ เวติเวอร์ (หญ้าแฝกหอม) ราศีกุมภ์ เกิด 21 มกราคม - 19 กุมภาพันธ์ ธาตุลม ดาวประจำตัวคือ ดาวยูเรนัส ควรเลือกใช้คาโมไมล์ในการประคบเย็น และเวติเวอร์กับไซเพรส เพื่อช่วยการไหลเวียนเลือด หรือจะเลือกใช้ร่วมกับน้ำมันหอมระเหยของดาวอังคาร เช่น กำยาน หรือขิงก็ได้ น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ เนโรลี่ ราศีมีน เกิด 20 กุมภาพันธ์ - 20 มีนาคม ธาตุน้ำ ดาวประจำตัวคือ ดาวเนปจูน น้ำมันหอมระเหยเบอร์กาม็อท จัสมิน จะช่วยให้ความอบอุ่นและฟื้นฟูจิตใจ น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ เมลิสสา ราศีเมษ เกิด 21 มีนาคม - 20 เมษายน ธาตุไฟ ดาวประจำตัวคือ ดาวอังคาร พืชที่มีลักษณะธาตุไฟ เช่น ขิง พริกไทยดำ ส่วนน้ำมันหอมระเหยอย่างเบอร์กาม็อทและส้มจะช่วยขจัดอาการหดหู่ ทำให้สมาธิดีขึ้น เพื่อให้ธาตุไฟสงบเย็น ควร ใช้น้ำมันหอมระเหยที่สัมพันธ์กับดวงจันทร์ คือคาโมไมล์ หากชาวราศีนี้รู้สึกผิดหวังควรเลือก ใช้น้ำมันหอมระเหยแห่งเทพวีนัส ได้แก่ กุหลาบ เจอราเนี่ยม จัสมิน น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ โรสแมรี่ ราศีพฤษภ เกิด 21 เมษายน - 21 พฤษภาคม ธาตุดิน ดาวประจำตัวคือ ดาวศุกร์ ชาวราศีนี้บุคลิกเคลื่อนไหวช้า ควรใช้น้ำมันหอมระเหยพวกยี่หร่า ซึ่งเป็นพืชแห่งดาวพุธ จะช่วยเรื่องระบบการย่อยอาหารและขับพิษในร่างกาย ชาวราศีนี้มักหลงใหลน้ำหอมแห่งเทพวีนัส เช่น กุหลาบ เจอราเนี่ยม กระดังงา แซนเดิ้ลวู้ด รู้สึกผิดหวังควรเลือกใช้น้ำมันหอมระเหยแห่งเทพวีนัส ได้แก่ กุหลาบ เจอราเนี่ยม จัสมิน น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ กุหลาบ ราศีเมถุน เกิด 22 พฤษภาคม - 22 มิถุนายน ธาตุลม ดาวประจำตัวคือ ดาวพุธ มีน้ำมันหอมระเหยหลายชนิดที่เหมาะกับชาวราศีนี้ ได้แก่ ลาเวนเดอร์ เบซิล ไทม์ และเปเปอร์มิ้นต์ ซึ่งจะช่วยกระตุ้นเพิ่มความกระตือรือร้นให้จิตใจ น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ เบซิล ราศีกรกฎ เกิด 23 มิถุนายน - 23 กรกฎาคม ธาตุน้ำ ดาวประจำตัวคือ ดวงจันทร์ น้ำมันหอมระเหยที่เหมาะกับคนราศีนี้คือ ตระกูลซิทรัส เช่น เบอร์กาม็อท ออเร้นจ์ แทนจะรีน น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ คาโมไมล์ ราศีสิงห์ เกิด 24 กรกฎาคม - 23 สิงหาคม ธาตุไฟ ดาวประจำตัวคือ ดวงอาทิตย์ คนราศีสิงห์ต้องการความอบอุ่น ให้เลือกน้ำมันหอมระเหยจำพวกกำยาน หากต้องการกลิ่นที่ให้ความผ่อนคลายก็ใช้กระดังงาหรือคาโมไมล์ น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ จัสมิน ราศีกันย์ เกิด 24 สิงหาคม - 23 กันยายน ธาตุดิน ดาวประจำตัวคือ ดาวพุธ ราศีนี้มีน้ำมันหอมระเหยหลายชนิดที่เหมาะสม เช่น เปเปอร์มินต์ ยี่หร่า ลาเวนเดอร์ กุหลาบ จัสมิน น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ ลาเวนเดอร์ ราศีตุลย์ เกิด 24  กันยายน - 23 ตุลาคม ธาตุลม ดาวประจำตัวคือ ดาวศุกร์ น้ำมันหอมระเหยอย่างเช่น เจอราเนียม กระดังงา และกุหลาบ บ่งบอกถึงการเป็นคนชอบความหรูหราของคนราศีนี้ สำหรับโรสแมรี่และมาร์จอรัมจะช่วยคลายกล้ามเนื้อ ส่วนแองเจลิกา และซินนามอนช่วยในระบบการย่อย น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ เจอราเนียมผสมกุหลาบ ราศีพิจิก เกิด 24 ตุลาคม - 22 พฤศจิกายน ธาตุน้ำ ดาวประจำตัวคือ ดาวอังคาร น้ำมันหอมระเหยที่เหมาะสมคือ โรสแมรี่ เบอร์กาม็อท ขิง จัสมิน พริกไทยดำ น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ แพทชูลี่ ราศีธนู เกิด 23 พฤศจิกายน - 21 ธันวาคม ธาตุไฟ ดาวประจำตัวคือ ดาวพฤหัสบดี ชาวราศีนี้เต็มไปด้วยพลัง น้ำมันหอมระเหยที่เหมาะสมคือ มาร์จอรัม น้ำมันหอมระเหยสัญลักษณ์ของคนราศีนี้คือ พริกไทยดำ       ขอบคุณข้อมูลจาก หนังสือ the magic of spa หนังสือ อโรมาเทอราพี หนังสือ สปาในบ้าน หนังสือ เสน่ห์รักบานฉ่ำกับน้ำมันหอมระเหย หมอชาวบ้าน